Spis treści

Czym jest bezdech u noworodka? 

Dorosły człowiek wykonuje ok 12 oddechów na minutę - nosem lub ustami, zależnie od woli. U maluszków rytm oddychania jest zupełnie inny. Noworodki mogą wykonywać nawet 60 oddechów na minutę i, co ciekawe, prawidłowo nabierają i wypuszczają powietrze tylko noskiem. Różnego rodzaju odgłosy “chrząkania” zwykle są zupełnie normalne, spowodowane obecnością płynnej wydzieliny, oczywiście o ile nie towarzyszą im inne objawy. 

Co więcej, krótkie przerwy w oddychaniu, maksymalnie na kilka sekund, również zdarzają się stosunkowo często i najczęściej wynika to z tego, że maluszek dopiero uczy się życia poza łonem mamy. Niepokojący jest jednak bezdech u niemowlaka trwający ponad 10 sekund. 

Mianem bezdechu określa się zatrzymanie przepływu powietrza przez dłużej niż 15 sekund. W tym samym momencie dochodzi również do zwolnienia czynności serca poniżej 100 uderzeń na minutę - prawidłowa akcja serca noworodka to ok. 120-140 uderzeń na minutę. Występuje także zmniejszenie utlenowania krwi. Stan taki nie zagraża bezpośrednio życiu dziecka, ale trzeba go monitorować pod okiem lekarzy. Jeśli natomiast zatrzymanie oddechu utrzymuje się dłużej niż 20 sekund i maluchowi zaczyna brakować tchu, konieczna jest niezwłoczna interwencja. 

 

Czy to powszechny problem? Jak często występują bezdechy? 

Problemy z oddychaniem najczęściej występują u noworodków urodzonych przedwcześnie, u których układ oddechowy i nerwowy nie zdążył się w pełni rozwinąć. Szacunkowo bezdech dotyczy ok. 1% wcześniaków - im wcześniej maluszek przyjdzie na świat, tym większe ryzyko powikłań w postaci epizodów bezdechu. 

Bezdech u dzieci urodzonych o czasie zdarza się 10 razy rzadziej, czyli występuje zaledwie u 1 maluszka na 1000. W przypadku noworodków urodzonych przedwcześnie problem często występuje już w pierwszych dobach życia. Niekiedy, także u maluchów urodzonych w terminie, bezdech może nastąpić w późniejszym czasie, zwykle między 2. a 3. miesiącem życia.

 

Podstawowe rodzaje bezdechu u niemowlaka

Zatrzymanie oddechu u noworodka może mieć różny charakter. Wyróżnia się głównie bezdech:

  • centralny - spowodowany jest nieprawidłową czynnością ośrodka oddechowego w mózgu; ten typ nieprawidłowości najczęściej dotyczy wcześniaków,

  • obturacyjny - w tym przypadku ośrodek oddechowy funkcjonuje prawidłowo, a zaburzenia są spowodowane niedrożnością dróg oddechowych,

  • mieszany - w pierwszej kolejności zachodzi brak drożności dróg oddechowych, a w jego następstwie dochodzi do zatrzymania funkcji ośrodka oddechowego w mózgu.


Co odpowiada za problemy z oddychaniem? Możliwe przyczyny bezdechu

Najczęstsze przyczyny bezdechu u niemowląt wynikają z niedostatecznego wykształcenia mechanizmów oddychania. Ryzyko występowania tego rodzaju nieprawidłowości wzrasta wraz ze stopniem niedojrzałości dziecka. Jako możliwe przyczyny i czynniki predysponujące do bezdechu wymienia się także m.in.:

  • niedotlenienie w trakcie porodu,

  • duże wahania temperatury sprzyjające występowaniu bezdechów,

  • wrodzone choroby metaboliczne,

  • podawanie leków oddziałujących na ośrodek oddechowy w mózgu,

  • martwicze zapalenie jelit,

  • schorzenia infekcyjne,

  • konieczność podawania matce leków z grupy opioidów lub dużych dawek preparatów zawierających magnez, zwłaszcza bezpośrednio przed porodem. 


Czym się objawia bezdech senny? Jak rozpoznać tę przypadłość? 

Rozpoznanie problemów z oddychaniem u maluszka zwykle nie stanowi problemu dla młodych rodziców. Nawet jeśli wydaje Ci się, że niewiele wiesz na temat opieki nad dzieckiem, początkowe pozytywne przewrażliwienie i troska o drugą osobę wystarczą. Każda młoda mama z niecierpliwością oczekuje chwili odpoczynku, która następuje w momencie snu maluszka. Prawdziwe wytchnienie pojawia się jednak dopiero, gdy upewniamy się, że dziecko słodko śpi. 

Gdy będziesz sprawdzać, jak oddycha maluszek, zwróć uwagę na:

  • ruchy klatki piersiowej - normalne jest, że w trakcie oddychania klatka piersiowa i brzuszek maluszka powinny się rytmicznie poruszać;

  • grymas twarzy - otwarta buzia i opadnięte kąciki ust wskazują na bezdech; 

  • długotrwała cisza - brak odgłosów oddechu, pochrząkiwania;

  • napięcie mięśni - nadmierna wiotkość lub napięcie wskazują na problemy.


Co oznacza bezdech afektywny? 

Najbardziej niepokojące dla opiekunów są objawy bezdechu w trakcie snu maluszka, ponieważ najłatwiej można je przeoczyć. Jednak gdy dziecko intensywnie płacze, zdarza się, że zaczyna brakować mu tchu, staje się blade i następnie sine. Takie objawy również są niepokojące i wymagają odpowiedniego postępowania. 

Jeśli dziecko przez dłuższy czas nie może złapać tchu, należy dmuchnąć mu w usta i zmienić pozycję jego ciała. Jeśli epizody takie powtarzają się często, należy skonsultować się z lekarzem. 

 

Kiedy bezdech u dziecka wymaga niezwłocznej pomocy? 

Reaguj od razu, gdy zauważysz zatrzymanie oddechu u maluszka na dłużej niż kilka sekund. Zwykle wystarczy dmuchnięcie do buzi i ułożenie noworodka w odpowiedniej pozycji. Jeśli jednak dziecko przestaje oddychać na dłużej niż 21 sekund, istnieje realna możliwość poważnych powikłań w postaci niedotlenienia, a nawet nagłej śmierci. Długotrwałemu bezdechowi występującemu podczas snu i nie tylko zwykle towarzyszą:

  • zmiana zabarwienia skóry i błon śluzowych (bladość, zasinienie warg), co wskazuje na zmniejszenie utlenowania hemoglobiny;

  • utrata przytomności;

  • brak reakcji na bodźce.

Przy wymienionych objawach trzeba wezwać karetkę pogotowia, a w czasie oczekiwania na jej przyjazd nieustannie udzielać dziecku pierwszej pomocy.

 

Jak udzielić pierwszej pomocy maluszkowi? 

Podstawowa zasada (najbardziej wymagająca) - zachowaj spokój! Postaraj się racjonalnie ocenić sytuację. Jeśli maluszek nie oddycha, ale pozostaje przytomny, wykonaj następujące czynności:

  • dmuchnij mu do buzi - ten krok może sprowokować naturalny oddech;

  • zmień jego pozycję, np. unieś go wysoko;

  • uszczypnij jego stopę, aby zainicjować skupienie uwagi;

  • weź maluszka na ręce tyłem do siebie, pochyl jego ciało i poklep po plecach.

Jeśli natomiast dziecko straciło przytomność i doszło do zatrzymania akcji serca, należy rozpocząć reanimację. W tym momencie musisz uruchomić w sobie dodatkowe pokłady spokoju i koncentracji - nie jest to proste, ale konieczne. Poproś o wsparcie osoby przebywające w mieszkaniu. Jeśli jesteś sama, weź do ręki telefon i wybierz numer alarmowy (112 lub 999). Staraj się w tym samym czasie przygotować dziecko do resuscytacji krążeniowo-oddechowej - najlepiej wybierz numer, uruchom głośnik i zajmij się dzieckiem:

  • sprawdź, czy układ oddechowy jest drożny - ułóż dziecko w pozycji leżącej, delikatnie odchyl jego główkę i zobacz, czy jakiś przedmiot nie znajduje się w ustach lub gardle - jeśli tak, ostrożnie go usuń;

  • jeśli maluszek wciąż nie oddycha, rozpocznij resuscytację (sztuczne oddychanie) - najpierw 5 wdechów, później 15 uciśnięć i kolejno 2 wdechy,

  • w przypadku noworodków ustami należy objąć jednocześnie nosek i usta; uciśnięcia klatki piersiowej wykonujemy przy użyciu dwóch palców; 

  • naprzemiennie 15 uciśnięć na 2 wdechy trzeba wykonywać do momentu odzyskania oddechu przez dziecko lub przyjazdu karetki.


Czy można uniknąć bezdechu u niemowląt? 

Przede wszystkim należy pamiętać, że dzieci urodzone przed 35. tygodniem ciąży są szczegółowo monitorowane także w kierunku prawidłowego oddychania. Zdecydowana większość przypadków bezdechu występuje już w pierwszych dniach życia, czyli w czasie, kiedy przebywacie jeszcze w szpitalu. Ewentualne nieprawidłowości zwykle są więc wcześnie wykrywane, a do domu zostaniecie skierowani dopiero, jeśli zdrowie dziecka nie będzie wzbudzało niepokoju. 

Przypadki bezdechu u zdrowych noworodków należą do rzadkości. U starszych maluszków nieco częściej przyczyną zaburzeń oddychania są czynniki niezwiązane z rozwojem i funkcjonowaniem układu oddechowego. Częściej natomiast są to przypadki nieszczęśliwych wypadków, przed którymi można w pewnym zakresie uchronić dziecko. 

Jeśli obawiasz się o maluszka, nawet jeśli spokojnie leży w łóżeczku, możesz zdecydować się na zastosowanie specjalnych urządzeń monitorujących oddech. To bardzo praktyczne rozwiązanie, o wiele bardziej zalecane niż np. spanie z noworodkiem w jednym łóżku. 

 

Podstawowe zasady układania maluszka do snu

Noworodek w objęciach mamy podlega stałej kontroli - jest kochany i bezpieczny. Jednak naturalne jest, że maluszek śpi w swoim łóżeczku - musi przyzwyczajać się do samodzielności, z czasem będzie też potrzebować coraz większej przestrzeni. Zapewnienie mu spokojnego odpoczynku, ważnego dla prawidłowego rozwoju, leży po stronie jego opiekunów. Żeby dziecko mogło zdrowo odpoczywać, należy układać je do snu w sposób prawidłowy i bezpieczny. Oto kilka podstawowych wskazówek: 

  • dziecko powinno spać na stosunkowo twardym materacu - nadmierne odkształcenia podłoża mogą zablokować drożność układu oddechowego;

  • poduszki nie są potrzebne maluszkowi - jego ciało powinno być tylko lekko uniesione, dlatego najlepiej sprawdzają się poduszki typu “klin”;

  • pluszaki oraz inne zabawki mogą pozostawać w zasięgu wzroku maluszka, ale nie należy wkładać ich do łóżeczka;

  • bezwzględnie należy usunąć wszelkie drobne przedmioty z zasięgu dziecka;

  • należy też zadbać o utrzymanie optymalnej temperatury w pomieszczeniu - nie tylko chłód, ale też przegrzanie jest niekorzystne dla młodego organizmu. 


lek. Marta Dąbrowska



Źródła:

  1. Grygalewicz J., Mazurkiewicz H.: Bezdechy u dzieci: zjawisko niepokojące. Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2008, s. 615-617. https://www.czytelniamedyczna.pl/3030,bezdechy-u-dzieci-zjawisko-niepokojace1.html (data odczytu: 25.01.2023.)

  2. dr hab. med. Kwinta P.: Bezdech u noworodków. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/71809,bezdechy-u-noworodkow (data odczytu: 25.01.2023.

  3. Tomaszewska M., Kowalska-Kouassi D., Jackowska T., Zawadzka-Głos L, Kukwa W.: Chrapiące dziecko – aktualne wytyczne dotyczące zasad rozpoznawania i leczenia obturacyjnego bezdechu sennego u dzieci**. Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 10B, 2014. http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/01/pnm_2014_10b_037_043.pdf (data odczytu: 25.01.2023). 

  4. Wojtasz M.: Pierwsza pomoc a nagłe zatrzymanie krążenia u dzieci. https://wshiu.pl/wp-content/uploads/2020/06/Edukacja-dla-bezpiecze%C5%84stwa.pdf#page=33 (data odczytu: 25.01.2023).