Często na buziach małych dzieci pojawiają się małe, czerwone krostki, niepokojące rodziców. Jeśli utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem. Tego typu zmiany skórne, nazywane rogowaceniem okołomieszkowym, nie są poważnym zaburzeniem, ale stanowią problem estetyczny, którego objawy można łagodzić za pomocą odpowiedniej pielęgnacji. Rogowacenie mieszkowe często jest błędnie odczytywane jako objawy alergii, skazy białkowej albo mylone z trądzikiem. Wizyta u dermatologa pozwoli szybko zdiagnozować tę przypadłość.
Spis treści
Rogowacenie okołomieszkowe — zaburzenie ujść mieszków włosowych
Nadmierne rogowacenie mieszkowe (z łacińskiego keratosis pilaris, keratosis follicularis) u dzieci jest pospolicie występującą dermatozą w obrębie mieszka włosowego, przeważnie na obszarze ramion i ud oraz w obrębie policzków. Stanowi zaburzenie dermatologiczne o łagodnym przebiegu, które występuje u 50-80 proc. dzieci i młodzieży oraz około 40 proc. dorosłych. Jest dziedziczne i u co najmniej połowy pacjentów występuje w rodzinie.
Rogowacenie okołomieszkowe stwierdza się częściej u płci żeńskiej niż męskiej i najczęściej pojawia się w pierwszych 10 latach życia. Natomiast w okresie dojrzewania płciowego może się zaostrzać, a później wykazuje tendencję do remisji.
Schorzenie to może być również wywołane przez niedobór witaminy A. Jego objawami jest nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych, czyli tzw. gęsia skórka w okresie niemowlęcym.
W przebiegu rogowacenia mieszkowego można zaobserwować etapy. Najczęściej rozpoczyna się na policzkach. Skóra na nich pokrywa się czerwonymi krostkami, przypominającymi czerwoną, gęsią skórkę. W dotyku jej natomiast wyczuwa się suchość i szorstkość przypominającą tarkę albo papier ścierny. Po pewnym czasie skóra się łuszczy, a zmiana znika i wkrótce pojawia się znowu.
Zmiana koloru policzków dziecka na nienaturalnie rumiane jest objawem stanu zapalnego mieszków włosowych, jednak nie boli ani nie swędzi. Schorzenie najczęściej występuje zimą, a rzadziej latem. Z czasem rogowacenie mieszkowe pojawia się na kończynach dolnych, powierzchni ramion, rzadziej na pośladkach. Znika czasami po kilku miesiącach, najczęściej po szóstym miesiącu życia, albo w okresie dojrzewania. Rogowacenie mieszkowe może stanowić objaw atopowego zapalenia skóry.
Rogowacenie mieszkowe u dzieci – objawy schorzenia
Podstawowym objawem rogowacenia mieszkowego u dzieci i dorosłych jest powstawanie czopów rogowych z keratyny, które znajdują się obok mieszków włosowych. Zostają zaznaczone na skórze ujścia mieszków włosowych, w których tkwią drobne czopy rogowe w postaci grudek. Zmiany mogą być bardziej nasilone: na twarzy, policzkach, w obrębie zewnętrznej części ramion, rzadziej na przedramionach czy udach. Wyjątkowo takie zmiany mogą występować też na pośladkach. Skóra w tym miejscu jest bardzo sucha i szorstka, czasami nawet się łuszczy.
Rogowacenie mieszkowe charakteryzuje się intensyfikacją objawów w okresie jesienno-zimowym. Jest to spowodowane obecnością ciepłego i suchego powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach. Natomiast latem stan skóry poprawia się, ponieważ promienie słoneczne wpływają na skórę korzystnie.
Natomiast rogowacenie mieszkowe zanikowe twarzy, czyli KPAF (od łacińskiej nazwy keratosis pilaris atrophicans faciei), jest odmianą klasycznego wariantu tego schorzenia. Rozpoczyna się w pierwszych miesiącach życia dziecka i ma skłonność do remisji po przejściu dojrzewania płciowego. Niestety może też się zaostrzyć i doprowadzić do postępującej utraty brwi. Zajmuje wówczas boczne części brwi, a niekiedy również obszary skóry, takie jak: czoło i policzki.
Rogowacenie okołomieszkowe – przyczyny
Rogowacenie mieszkowe jest związane z poważnym wysuszeniem skóry, które może przechodzić nawet w złuszczanie. Niekiedy dochodzi do rogowacenia dłoni i stóp. Dokładne przyczyny tego schorzenia nie są ostatecznie rozpoznane.
Istnieje kilka hipotez dotyczących przyczyn powstawania rogowacenia okołomieszkowego. Jedna z nich głosi, że jego przyczyną jest nieprawidłowa keratynizacja nabłonka mieszków włosowych. Według innej hipotezy to schorzenie jest pierwotnym zaburzeniem łodygi włosów albo lejka mieszka włosowego, a skręcone włosy powodują pękanie mieszków włosowych oraz wtórne zaburzenia keratynizacji. Kolejna hipoteza upatruje przyczyny tego zaburzenia w braku gruczołów łojowych.
Zwykle poszukuje się przyczyn rogowacenia mieszkowego w innych schorzeniach, gdyż często pojawia się wraz z atopowym zapaleniem skóry bądź „stanem atopii”, charakteryzującym się znacznym wysuszeniem skóry. Atopia występuje często wraz z atopową astmą oskrzelową oraz katarem alergicznym. Z kolei u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry w przestrzeniach międzykomórkowych naskórka występują zmiany w składzie lipidów lub inne zaburzenia, które wpływają na wysuszenie skóry.
Przy silnym zrogowaceniu mieszkowym u małego dziecka przyczyną może być również odmiana rybiej łuski, będącej genodermatozą - chorobą skóry uwarunkowaną genetycznie, która polega na niewłaściwym złuszczaniu naskórka. Rybiej łusce mieszkowej może towarzyszyć zmieniony wygląd paznokci i włosów lub ich całkowity brak, a także rogowiec dłoni i stóp. Jednak najczęściej u dzieci występuje łagodna postać rogowacenia.
Rogowacenie okołomieszkowe – leczenie i pielęgnacja skóry w dzieciństwie oraz okresie dojrzewania
Czerwonych krostek pojawiających się na skórze nie trzeba leczyć. Jednak aby poprawić wygląd i stan skóry, możemy ją regularnie nawilżać dermokosmetykami i maściami aptecznymi z witaminą A. Pomaga również suplementacja witaminą C, stosowanie emolientów i kremów z aloesem oraz masłem shea.
Nie należy natomiast stosować maści ze sterydami ani kosmetyków z parafiną drażniących skórę. Ta ostatnia zatyka bowiem pory i nasila ryzyko zmian. Rodzice powinni również unikać ścierania mechanicznie naskórka, bo może doprowadzić do powstania blizn.
Niekiedy rogowacenie okołomieszkowe wiąże się z odczynem zapalnym, dla którego charakterystyczny jest rumień u podstawy czopów rogowych. Wówczas należy wdrożyć miejscowe leczenie przeciwzapalne przy pomocy środków keratolitycznych, które osłabiają nasilenie warstwy rogowej naskórka lub niekiedy nawet ją rozpuszczają, czyli m.in. stosować kremy zawierające mocznik.
U dzieci starszych do leczenia rogowacenia okołomieszkowego można używać także tzw. retinoidy, czyli preparaty pochodne kwasu witaminy A, ale nie należy stosować ich u dzieci poniżej 12. roku życia. Nie powinno się ich aplikować także na duże partie skóry, ponieważ może to wpłynąć na pogorszenie jej stanu przez działania niepożądane: podrażnienie, łuszczenie, pieczenie i rumień. Dlatego też bardzo istotne jest regularne równoczesne stosowanie środków nawilżających i przeciwzapalnych.
W ostatnich latach w terapii rogowacenia okołomieszkowego wykorzystuje się laseroterapię, którą można wykonywać na każdym etapie życia.
lek. Marta Dąbrowska
Źródła:
D. Purzycka-Bohdan, A. Szczerkowska-Dobosz, R. Nowicki Rogowacenie mieszkowe zanikowe twarzy o późnym początku – opis przypadku, dostępne na stronie
https://www.termedia.pl › Journal › pdf-21381-10 dostęp 03 01 2023
D. Krasowska , A. Kupiec , I. Kowalczyk , M. Kozioł, A. Gerkowicz Dermatoskopia – nowoczesna metoda diagnostyki chorób skóry dostępne na stronie http://ipkn.edu.pl/wp-content/uploads/2019/08/Medycyna-XXI-wieku.pdf#page=39 dostęp 03 01 2023
E. Szałkowska Rogowacenie okołomieszkowe /diagnoza i rozpoznanie, profilaktyka i leczenie dostępne na stronie http://www.ewaszalkowska.com/2016/05/rogowacenie-okoomieszkowe-diagnoza-i.html dostęp 03 01 2023
