Spis treści

 

Zaparcia u niemowląt, biegunki, kolki jelitowe, ulewanie… możliwych problemów gastrycznych w pierwszych miesiącach życia jest całkiem sporo. Spore jest również obciążenie rodziców, którzy martwią się o zdrowie i rozwój swojego maluszka. Najczęściej jednak z pozoru groźne objawy nie świadczą o żadnych zaburzeniach. Nie wymagają specjalistycznego leczenia, choć skutecznej ochrony podpieluszkowej już tak. Na co dzień warto zadbać o jak najlepszą pielęgnację intymną dziecka, zabezpieczając skórę po każdym przewijaniu cienką warstwą maści np. Linoeparol Intensive. 

 

W okresie niemowlęcym zmienia się kolor i konsystencja stolca oraz częstotliwość wypróżnień. Dotyczy to zwłaszcza dzieci karmionych piersią. Wśród nich są takie, które przewija się kilkanaście razy na dobę oraz takie, które robią kupkę raz na kilka dni. To wszystko mieści się w normie, o ile maluszek dobrze przybiera na wadze, ma apetyt i nie wykazuje niepokojących objawów. Ta część niemowlęcej fizjologii dostosowuje się do nowych warunków życia - najpierw środowiska poza łonem matki, a później nowego sposobu żywienia. 

 

Pierwszą kupką noworodka jest smółka. To lepki, ciemnozielony i smolisty stolec pojawiający się w przeciągu doby po porodzie. Następnie ciemne kupki zmieniają się w zielonkawożółte, grudkowate stolce przejściowe. Są papkowate, lejące i częste, dlatego łatwo pomylić je z biegunką. To jednak czysta fizjologia! Podobnie, jak twardsze, brązowozielone kupki u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Takie stolce jeszcze nie wskazują na zaparcia. Nie świadczy też o nich płacz i napinanie się dziecka podczas wypróżnień. To raczej objaw dyschezji czynnościowej. Jeszcze jednym zaburzeniem uwarunkowanym czynnościowo - a więc bez przyczyny organicznej - są kolki jelitowe, również mylnie utożsamiane z zaparciami. Zaparcia czynnościowe rozpoznaje się zaledwie u 3% niemowląt, a te o podłożu organicznym (np. chorobowym) występują jeszcze rzadziej. 

 

2. Jak rozpoznać zaparcia u niemowlaka?

Zaparcia u niemowląt to nie tylko zbyt mała częstotliwość wypróżnień (mniej niż 2x/tydz.). To oddawane z trudem zbite stolce, a u wielu dzieci luźny stolec! Ponadto zdarza się, że zaparcia u starszych niemowląt objawiają się wstrzymywaniem defekacji, czemu towarzyszy brudzenie pieluszki czy bielizny. Kiedy niemowlę nie robi kupy, wówczas stolec gromadzi się w jelicie grubym i traci wodę, przez co staje się coraz twardszy i trudniejszy do wydalenia. Z czasem problem narasta, dlatego po zauważeniu pierwszych objawów, warto skonsultować się z pediatrą. 

 

Zgodnie z obowiązującymi kryteriami zaparcia czynnościowe u dzieci rozpoznaje się, gdy co najmniej przez miesiąc występują dwa z poniższych objawów:

  • mniej niż 2 stolce na tydzień,

  • przynajmniej raz na tydzień popuszczanie kału, 

  • zbite, twarde, oddawane z trudem stolce,

  • bardzo obfite stolce,

  • ból podczas wypróżniania,

  • powstrzymywanie defekacji,

  • obfite masy kałowe zalegające w odbytnicy.

 

3. Dlaczego niemowlę nie robi kupki?

Zaparcia u niemowląt mają różne przyczyny. Najczęściej to zaparcia czynnościowe (idiopatyczne - o nieznanym pochodzeniu), związane z dietą, ale też infekcjami i stresem. Brak kupy u niemowlaka może wynikać z wprowadzenia nowych pokarmów albo spożycia zbyt małej ilości płynów czy błonnika. Czasem twarde stolce pojawiają się w przebiegu przeziębienia. Zdarza się również, że zatwardzenie u dziecka ma podłoże psychogenne. Pojawia się, gdy rodzice wracają do pracy zawodowej, a maluszek zostaje z nianią lub idzie do żłobka. Czynnikiem sprawczym może być tu każda sytuacja stresowa - próba odpieluchowania, odstawiania od piersi, jak również odzwyczajanie od smoczka. 

 

Jednorazowy incydent jeszcze nie jest objawem zaparć u niemowlęcia. Jednak gdy dziecko nie wypróżnia się regularnie, rzadko oddaje stolce, a defekacja wyraźnie stanowi problem, wówczas rodzice powinni zasięgnąć opinii lekarza. Problemu lepiej nie bagatelizować, ponieważ początkowe zaparcia mogą szybko zmienić się w zaparcia nawykowe. Dzieje się tak, gdy maluch kojarzy siadanie na nocniku z bólem, więc celowo powstrzymuje się przed wypróżnianiem i wizytą w toalecie. W rezultacie problem tylko się nasila, tworząc błędne koło, które trudno zatrzymać.

 

4. Co na zaparcia u niemowląt?

Leczenie zaparć u niemowląt zależy od nasilenia problemu i jego przyczyny. Czasem wystarczające okazuje się zmodyfikowanie diety, innym razem niezbędne jest przyjmowanie leków. Niezależnie od sposobu leczenia, podczas zaparć u dziecka należy pamiętać o wzmożonej pielęgnacji intymnej. Częste przewijanie dziecka, obmywanie, osuszanie i zabezpieczanie skóry odpowiednią maścią  to najlepszy sposób, aby zapobiec odparzeniom.

 

Dieta na zaparcia u dzieci

Zaparcia u dzieci to sygnał, aby lepiej przyjrzeć się codziennemu menu. Jeśli w diecie więcej jest słodyczy i przekąsek niż owoców oraz warzyw, trzeba zmienić proporcję, gdyż to właśnie niedobór błonnika może odpowiadać za problemy z wypróżnianiem. W takich przypadkach wystarczy włączyć do jadłospisu więcej produktów pełnoziarnistych i fermentowanych przetworów mlecznych. Wybierając jednak jogurt dla dziecka, warto prześledzić skład produktu, a zwłaszcza zawartość cukru. 

 

Świetnym źródłem błonnika są suszone owoce i płatki owsiane, które znacznie lepiej nadają się na śniadanie niż kasza manna czy biała bułka pszenna. Dobrym pomysłem jest również wykorzystanie przepisów z siemienia lnianego dla niemowlaka. Ponadto u dzieci zmagających się z zaparciami istotna jest ilość wypijanych płynów. Takim maluszkom należy często proponować wodę albo kompot z owoców. 

 

Masaż brzuszka na zaparcia

Zaparcia niemowlęce mogą wynikać z nieprawidłowej perystaltyki jelit. Dlatego delikatny masaż brzuszka to dobry sposób na usprawnienie ich pracy i pokonanie problemów z wypróżnianiem. Tym bardziej że dotyk działa kojąco, relaksująco i wzmacnia relację dziecka z rodzicem. Masażu nigdy nie wykonujemy „na sucho” ani chłodnymi dłońmi. Przed jego wykonaniem warto ogrzać ręce i przygotować emulsję lub oliwkę  do ciała  o działaniu nawilżającym oraz natłuszczającym. 

 

Leki na zaparcia u niemowląt

W leczeniu zaparć u dzieci stosuje się środki upłynniające masy kałowe, które zalegają w jelitach. W tym celu przepisuje się określone leki osmotyczne - makrogole (dla dzieci od 6. m-ca) lub laktulozę. 

Ważne jest, aby farmakologiczne leczenie zaparć u dzieci przebiegało zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli leczenie przerwie się zbyt wcześnie, istnieje spore ryzyko, że problem z wypróżnieniami powróci. 

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

Zaparcie, [w:] Interna Szczeklika, Medycyna praktyczna, Kraków 2019, s. 112-114

 

A. Łozińska-Czerniak, M. Salamończyk, Obserwacja stolców, [w:] Neonatologia. Praktyczne umiejętności w opiece nad noworodkiem, PZWL, Warszawa 2014, s. 194

 

P. Sawiec, E. Toporowska-Kowalska, Rozpoznawanie i leczenie zaparcia czynnościowego u dzieci, “mp.pl”, [dostęp 27.05.2021], https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/106671,rozpoznawanie-i-leczenie-zaparcia-czynnosciowego-u-dzieci-aktualne-2014-wytyczne